Nostalgie / Wist je nog? Dat de auto is uitgevonden door een Belgische pater?

Wie heeft de auto uitgevonden? Het was een lange dracht, en er zijn meerdere vaders. De Duitser Karl Benz was in 1885 de eerste die er eentje maakte met een verbrandingsmotor. De Fransman Nicolas-Joseph Cugnot bouwde meer dan een eeuw eerder dan weer een door stoom aangedreven exemplaar. Beide konden, zoals koetsen, mensen of goederen vervoeren.

Strikt genomen is dat echter geen voorwaarde om als ‘automobiel’, oftewel een zelfaandrijvend voertuig, beschouwd te worden. En zo komen we bij Ferdinand Verbiest, de Belg die al in 1672 een auto ontwierp. Het was een miniatuur en kon dus geen bestuurder vervoeren, en er is bovendien geen bewijs dat hij zijn uitvinding ooit fysiek gebouwd heeft. Maar: de Belgische pater is daarmee strikt genomen wel de uitvinder van de auto.

Sterren en wielen

De jezuïet, afkomstig uit het West-Vlaamse Tielt, moet een genie geweest zijn. Als missionaris in China deed hij wiskundig onderzoek voor de Keizer, bracht hij een belangrijke correctie aan in de Chinese kalender, tekende een wereldkaart, ontwikkelde een thermometer en herbouwde in Peking een sterrenkundig observatorium, waarvoor hij ook een reeks instrumenten ontwierp.

Als zijprojectje broedde hij op een vijfwielig voertuig dat zichzelf kon aandrijven, niet via wind of zwaartekracht, maar via een soort van motor. Het betrof een zeer vroege interpretatie van de latere stoommotor.

Met steenkool werd een reservoir vol water opgewarmd. Daarmee werd stoom gegenereerd die via een dun pijpje op een rad geblazen werd, waarna dat via een tandwielenstelsel twee wielen aandreef, zodat Verbiests auto zichzelf kon voortbewegen. Het is het vroegste spoor dat van de hedendaagse auto te vinden is in de geschiedenisboeken.

Te bekijken

We moeten dus wel enkele kanttekeningen maken. Om te beginnen kon het geen bestuurder vervoeren, waardoor het niet compleet overeenkomt met de hedendaagse definitie van een auto.

Bovendien is er geen spoor te vinden dat Verbiest zijn ding, bedoeld als speeltje voor de Chinese Keizer, ook effectief gebouwd heeft. Wel staan de plannen in een manuscript, en op basis daarvan bouwden leerlingen van een technische school uit Tielt de auto na. Je kan die gaan bekijken in het naar Ferdinand Verbiest genoemde bezoekerscentrum in Pittem. Her en der in ons land zijn ook straten naar hem vernoemd.

Verbiest stierf in 1688 in China nadat hij ongelukkig van een paard viel. Hij kreeg in Peking een staatsbegrafenis en werd bijgezet in een mausoleum, uit erkenning voor bewezen diensten.