Achter de schermen / De redactie ongefilterd - Manuele vs. automatische versnellingsbak

Naast hun journalistieke methodologie en hun professionele perspectief binnen de autosector, zijn de leden van onze redactie eerst en vooral automobilisten en gewone burgers. In 'De redactie ongefilterd' spreken ze vanuit hun hart, met deze week de vraag of een manuele versnellingsbak nodig is voor het rijplezier.

Een manuele versnellingsbak biedt niet noodzakelijk meer rijplezier, neen. Vooral omdat de constructeurs tegenwoordig niet langer echt investeren in handgeschakelde transmissies, want echt beter worden ze er niet op. Dat kan je niet zeggen van gerobotiseerde en automatische transmissies, die sterk evolueren: steeds sneller, steeds zachter.

Alleen de sturing zit het gebruiksgemak soms in de weg, vaak schakelen ze te snel op om het verbruik te drukken. Op een Alpencol verkies ik een manuele transmissie, op circuit een robotbak met flippers aan het stuur. Zolang het maar een goede versnellingsbak is.

Wat mij betreft, hangt veel af van het soort verplaatsing en het type auto. Maar ook van de definitie die je geeft aan het begrip ‘rijplezier’… en van de automaat in kwestie. Ik herinner me nog dat mijn ouders begin jaren 80 een Mitsubishi Galant hadden (voor de kenners: de generatie A120) met een viertrapsautomaat. Best goede herinneringen aan die Japanner… behalve net aan die automatische versnellingsbak, die uiteindelijk ook de reden was waarom vader en moeder er vroegtijdig afscheid van namen. De bak kon namelijk behoorlijk traag van begrip zijn en van een zijdezachte werking was ook niet bepaald sprake.

Tot daar mijn eerste ervaring met automaten, die toen nog iets exotisch hadden, tenzij in bijzonder dure luxesleeën… of voor mensen die niets hadden met autorijden. Mijn jongere ik zou waarschijnlijk dan ook nooit gedacht hebben dat hij anno 2021, aan de rand van de stad wonend en aan de rand van een andere stad werkend, een automaat zou verkiezen voor dagelijkse verplaatsingen en voor pendelverkeer. Maar automatische versnellingsbakken zijn natuurlijk serieus geëvolueerd… net als de verkeersomstandigheden. Opstopping? Dan is die automaat wat mij betreft liefst ook nog gekoppeld aan een fileassistent. In die omstandigheden staat rijplezier voor mij immers gelijk aan stressvrij (of toch op zijn minst stressarm…) rijden.

Maar ook nu is de ene automaat de andere niet, net zomin als gerobotiseerde exemplaren trouwens, die lang niet altijd zo schokvrij werken als de constructeur in kwestie je wil doen geloven. Voor plezierritjes mag het voor mij trouwens nog altijd een manuele bak zijn, in auto’s als een Mazda MX-5 of een Ford Fiesta ST. Of zoals in mijn eigen oldtimer: pure ontspanning op een rustige zomeravond, maar in een zware ochtend-, avond- of namiddagspits zouden noch ikzelf, noch de auto er veel lol aan beleven. Met de opkomst van hybrides en elektrische aandrijvingen ziet de toekomst voor de manuele versnellingsbak er echter niet al te rooskleurig uit… PS: vaderlief is zo’n tien jaar geleden definitief overgestapt op automatisch rijden, deze keer tot volledige tevredenheid!

De grote discussie over rijplezier hangt onlosmakelijk vast met die over de manuele versnellingsbak. Een prachtig voorbeeld van eenzijdig denken. Ik geef de voorkeur aan enige nuance, want dat blijft belangrijk. En vooral: wat bedoelen we met rijplezier?

Als we het hebben over sportief rijden, dan zie ik gemakkelijk in dat het begrip plezier ook voortkomt van de sensaties van alle parameters van het rijden zelf onder controle te hebben. In dit geval blijft het hebben van een manuele versnellingsbak vaak een must... onder verschillende voorwaarden, die, met respect voor zij die zeggen dat "alles vroeger beter was", niet vaak allemaal vervuld werden door dezelfde auto.

Er zijn inderdaad niet veel leukere dingen dan het tempo op te voeren in een auto met een geweldige combinatie van motor en versnellingsbak, in een goed afgesteld chassis, ongeacht het prestatieniveau van de auto in kwestie. Maar dan zijn er ook nog de omstandigheden. Hebben we het over een Franse binnenweg, een Duitse Autobahn, een reeks haarspeldbochten op een Oostenrijkse bergpas of de onverharde wegen van Finland?

Voor mij is het vooral belangrijk dat de balans en de coherentie van de motor-bakcombinatie goed ligt. En dat hoeft niet altijd de o-zo-heilige combinatie van een atmosferische motor met manuele 'bak te zijn dat de voorkeur geniet. Een BMW M3 van de jaren '90 of 2000 was misschien leuker met zijn strakke 6-bak met een perfect pookje dan met de robotbak van die tijd, maar nu zou ik het me niet beklagen om met een Ferrari F8 Tributo met 'F1'-bak te rijden, of het nu om de snelste rondetijd op circuit gaat, of om maar een fractie van het potentieel aan te spreken op een slecht Waals baantje.

Rijplezier is anders voor iedereen en komt meestal voort uit het bereiken van een bepaalde balans tussen beheersing, sensaties en jezelf overtreffen. Waar een lichte en licht gemotoriseerde MX-5 wordt gekastreerd door een geautomatiseerde versnellingsbak, zou het onzin zijn om een DB11 V12 uit te rusten met een manuele versnellingsbak met een houten koppeling om zijn monsterkoppel te kunnen beheersen bij gekke snelheden over een bochtig parcours. 

Er zijn vele soorten rijplezier, dus ik vind de uitspraak niet correct dat een manuele versnellingsbak per se nodig is om fun te hebben achter het stuur. Ook de duizelingwekkende acceleratie van een EV is rijplezier, net als het genieten van de luxe aan boord van een dikke Lexus of zelfs een Rolls-Royce. Een manuele versnellingsbak betrekt je meer bij het autorijden, dus voor een sportief plezierritje is het wel een meerwaarde.

Zelf heb ik een idee in mijn hoofd van welke auto’s een handbak horen te hebben en welke beter gepast zijn met een automaat. Een leuke hot hatchback? Schakelpook. Maar een SUV of een grote berline is eerder op comfort gericht, dus daarin laat ik liefst de auto de versnelling kiezen. Op het circuit is het eender: een manuele ‘bak is een grotere uitdaging, maar met schakelflippers kan je je beter concentreren en riskeer je niet dat je je koppeling of motor in de soep draait. Wat ik zelf zou kiezen voor mijn (volgende) auto? Doe mij toch maar zo’n hot hatch met drie pedalen. Nu steeds meer mensen enkel nog met een automaat mogen/kunnen rijden, vermindert dat het risico op diefstal!

De manuele versnellingsbak is een traktatie op bochtige wegen waar het mogelijk is om de remmen wat te lossen. Ook op een besneeuwde bergweg kan het een must zijn, waar de linkervoet het mogelijk maakt om de versnellingen, maar ook de tractie te doseren. Maar over het algemeen is een automaat toch comfortabeler. Vooral op drukke snelwegen en in de stad.

Er zijn natuurlijk de schakellepels voor de zeldzame momenten waar de weg voor ons opengaat. Jammer genoeg krijg ik niet dezelfde sensaties van die kleine knoppen of flippers aan het stuur als met de echte versnellingspook en het koppelingspedaal. Bovendien hebben deze geautomatiseerde versnellingsbakken vaak last van myoclonieën (schokken), vooral die van de gerobotiseerde soort.

Tenslotte wordt het plezier van een manuele versnellingsbak steeds zeldzamer op onze wegen, waar de verkeersdrukte, de huidige aandrijflijnen (vooral de geëlektrificeerde) en de snelheidsbeperkingen vooral de automatische versnellingsbak ten goede komen.