Veiligheid / Verkeersveiligheid: weinig geruststellende ongevallencijfers voor 2022

Verkeersveiligheidsinstituut Vias windt er geen doekjes om: “Ons land telde nooit eerder zoveel fietsdoden als in 2022". Meer algemeen was 1 op de 3 doden op onze wegen een voetganger of fietser. Elke twee dagen komt in België een zwakke weggebruiker om bij een verkeersongeval. Laten we eerst even de naakte gegevens bekijken.

Aantal letselongevallen in België

• In 2022: 37.306
• In 2021: 34.282
• In 2020: 29.943
• In 2019: 37.384
• In 2018: 38.193

 Dit betekent voor 2022 een stijging van 8,8% tegenover 2021. Maar als we dit vergelijken met een jaar zonder reisbeperkingen, zoals 2019, is het aantal letselongevallen, d.w.z. met minstens een gewonde of dode, relatief vergelijkbaar (minder dan 1% verschil).

Aantal slachtoffers

Gewonden op Belgische wegen

• In 2022: 45.043
• In 2021: 41.646
• In 2020: 36.772
• In 2019: 47.405
• In 2018: 49.022

Verkeersdoden op Belgische wegen

• In 2022: 521
• In 2021: 484
• In 2020: 483
• In 2019: 618
• In 2018: 583

Het aantal doden en gewonden is in 2022 gestegen met respectievelijk 8,2% en 7,6%. In 2022 waren er 37 meer dodelijke slachtoffers dan in 2021, waaronder die van het carnavalsdrama in Strépy-Bracquegnies in maart 2022. Dat drama alleen verklaart echter niet de stijging van het aantal slachtoffers. Ten opzichte van 2019 is er echter een daling van het aantal verkeersdoden met 97 slachtoffers, ofwel 15,6%.

Fietsdoden en -gewonden

In 2022 kwamen 95 fietsers om het leven. Dit is de ergste balans sinds 10 jaar. Het is vooral een stijging van 21 (!) doden ten opzichte van 2021, dus een macabere sprong van 28,4%. In 2019, het jaar van de vorige piek, vielen er 90 doden onder fietsers. Hetzelfde zien we bij fietsers die gewond raakten bij verkeersongevallen. Dat waren er 11.437 in 2022, ook het slechtste jaar, tegenover 10.183 in 2021 (+1.254 of 12,3%). In 2019 registreerden de autoriteiten 10.259 gewonde fietsers.

Er komen ook twee belangrijke trends naar voren: bijna de helft van de fietsers die overlijden (46%), is minstens 65 jaar oud, en ongevallen met een elektrische fiets (11 doden per 1.000 ongevallen) zijn ernstiger dan ongevallen met een gewone fiets (7 doden per 1.000 ongevallen). 

Overigens waren er het afgelopen jaar 1.715 ongevallen met gebruikers van een elektrische step, dat wil zeggen gemiddeld 5 per dag. Dait is een stijging met 63% ten opzichte van vorig jaar. Vier slachtoffers raakten dodelijk gewond. In Brussel was bij bijna 1 op 6 ongevallen (18%) een elektrische step betrokken.

Ook meer voetgangers

Ook voetgangers betaalden in 2022 een zware prijs op de Belgische wegen. Er vielen 80 doden en 4.099 gewonden. Dat zijn 11 doden en 300 gewonden meer dan in 2021 (+15,9% en 7,9%).

Letselongevallen per gewest

Het aantal ongevallen met lichamelijk letsel steeg in alle drie de gewesten: met 10,4% in Vlaanderen (tot 23.212), met 2,1% in Wallonië (tot 9.953) en met 18,2% in Brussel (tot 4.141). Vlaanderen onderscheidt zich met een daling van het aantal dodelijke slachtoffers (271, of 20 minder dan in 2021). In Wallonië was er een stijging met 42 doden (229) en in Brussel met 15 (21). Het aantal gewonden nam overal toe, maar in verschillende mate: met 0,8% in Wallonië, met 10,3% in Vlaanderen en met 18,2% in Brussel.

Cijfers per provincie

Zonder in detail te treden is de stijging van het aantal doden ten opzichte van het jaar voordien het grootst in de provincie Luik: van 30 naar 54 verkeersdoden, waaronder 10 voetgangers. Dat is het slechtste resultaat sinds 2017. In de provincie Waals-Brabant was het aantal dodelijke slachtoffers daarentegen nog nooit zo laag: 14. In Vlaanderen is West-Vlaanderen de provincie met de slechtste balans, met 63 dodelijke slachtoffers. In Vlaams-Brabant waren het er 34. Zoals al gezegd vielen in het Brussels Gewest het afgelopen jaar 21 verkeersdoden.

Dit is de rangschikking per provincie (en Brussel) met het aantal verkeersdoden per 100.000 inwoners in 2022:

• Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 1,72
• Vlaams-Brabant: 2,6
• Waals-Brabant: 3,4
• Antwerpen: 3,4
• Oost-Vlaanderen: 3,9
• Luik: 5,2
• West-Vlaanderen: 5,2
• Henegouwen: 5,4
• Limburg: 5,6
• Luxemburg: 10,3
• Namen: 10,8

Brusselse zone 30 gefaald?

Hoewel het Brussels Gewest mathematisch gezien het laagste aantal doden heeft, zijn de cijfers in 2022 sterk gestegen. Het is het eerste volledige post-coronajaar sinds de invoering van de algemene snelheidsbeperking van 30 km/u in heel Brussel op 1 januari 2021. Die maatregel werd ingevoerd om het aantal doden onder tweewielers en andere zwakke weggebruikers te verminderen. Toch vielen er 9 doden in 2022: 5 voetgangers (+4) en 4 fietsers (+3). Dat betekent een stijging van 7 dodelijke verkeersslachtoffers ten opzichte van 2021 (toen 1 voetganger en 1 fietser het leven lieten). Dat is hetzelfde niveau als in 2019, met 9 dodelijke slachtoffers (7 voetgangers en 2 fietsers). In 2020 kwamen in volle coronaperiode 5 voetgangers en… 0 fietsers om het leven.

De Brusselse autoriteiten konden bemoedigende cijfers voorleggen in 2021, toen het verkeer verminderde dankzij de coronamaatregelen, zoals de veralgemening van telewerken en de beperking van bepaalde verkeersgenererende evenementen. 2022 laat echter een heel ander beeld zien, met een toename van het aantal letselongevallen. Natuurlijk is er de statistische logica dat met het aantal fietsers ook het aantal slachtoffers onder hen dezelfde curve neigt te volgen. Maar misschien is het mogelijk die trend te keren. In ieder geval is het afremmen van auto's niet voldoende. Heeft het dan wel zin, vooral op geschikte wegen? Er moet ook worden geïnvesteerd in infrastructuur, zoals in Vlaanderen... en in Nederland, dat in dat opzicht een voorbeeldland is.

Alle officiële cijfers (website Vias)

Bedenking

Het gedrag van bepaalde weggebruikers roept vragen op, maar het zou verkeerd zijn te spreken van "slechte" automobilisten en "goede" zwakke weggebruikers. Een dualistisch discours kan onbewust leiden tot straffeloosheid voor de weggebruikers die als beschermd worden voorgesteld, en een gevoel van frustratie en ergernis voor de anderen. Om iedereen te beschermen moeten we echter zorgen voor aangepaste wegen en eenvoudige regels. Een snelheidsbeperking lost het probleem niet noodzakelijk op.

Natuurlijk moeten het verkeersreglement en de regels van gezond verstand worden nageleefd. Het is ook nodig de hoffelijkheid (die aan het verdwijnen is) te versterken via campagnes en tijdens de opleiding van toekomstige bestuurders, en te strijden tegen rijden onder invloed en afleiding aan het stuur. Dat alles moet hand in hand gaan met veilige wegen en rationele verkeersborden. Dat is een gedeelde verantwoordelijkheid. Iedereen moet zich bewust zijn van de risico's voor zijn eigen veiligheid en die van anderen. Wat de autoriteiten betreft: fietsers niet verplichten een helm te dragen lijkt verrassend in een wereld waar de utopie van nul doden wordt voorgesteld als een realistisch doel.