Vrije tijd / Wist je nog? Volvo's achter het IJzeren Gordijn

Volvo's 144 in Noord-Korea en Volvo's 244 in de Duitse Democratische Republiek (DDR of Oost-Duitsland) markeerden het autolandschap van de late jaren '70 in deze landen onder streng communistisch bewind. De DDR bestaat niet meer, maar het Noord-Koreaanse regime heerst nog steeds en sommige 144's zouden er nog steeds rondrijden. Maar hoe konden de Zweedse wagens meer dan 40 jaar geleden het IJzeren Gordijn oversteken? Om te beginnen omdat Zweden wilde spelen op hun status als niet-gebonden land, met een socialistische neiging, om de communistische regimes te overtuigen en - als goede kapitalisten - zichzelf een quasi-monopolie aan te meten voor de invoer van westerse producten op deze markten.

Het Koreaanse bedrog

In 1974 beloofde Kim Il-sung, de toenmalige Noord-Koreaanse dictator en grootvader van Kim Jong-un, Volvo's te bestellen voor de overheid en de 'apparatsjiks' van Noord-Korea. Hij 'koopt' 1.000 144 GL's in het dennengroen, allemaal identiek van in het begin om geen jaloezie te creëren. Ze worden geleverd in 1976. Vanaf dan waren ze ook te zien op de boulevards van Pyongyang. Sommige exemplaren worden vervolgens omgebouwd tot taxi's voor de enkele westerse toeristen die durven afreizen naar Noord-Korea. Er rijden er zelfs nog enkele rond, al is de markt tegenwoordig veranderd dankzij de invoer vanuit China. Uiteindelijk een goede keuze vanuit rationeel en financieel oogpunt, maar Noord-Korea heeft de factuur nooit betaald.

De Zweden dachten een gouden deal te hebben gedaan, in de hoop om het enige westerse land te worden dat handel dreef met de dictatuur. Het akkoord was niets meer dan goede oude ruilhandel: Volvo leverde de wagens, met de Zweedse staat die garant stond voor de financiering van de productie en de distributie. In ruil moest Noord-Korea zink en koper leveren aan het Scandinavische land, dat zichzelf en Volvo daarmee kon terugbetalen (met wat winst). Maar er kwam nooit de minste levering van zink of koper, waardoor Zweden nooit zijn geld terugzag. Na een fase van vruchteloze onderhandelingen probeerde de staat in 1976 een terugbetaling te regelen met een reguliere aanmaning. Volgens de laatste informatie wachten de Zweden nog steeds op de eerste cent van een schuld die geschat wordt op meer dan 330 miljoen euro, inclusief intrest.

Door dit verhaal is Noord-Korea alleen al verantwoordelijk voor 45% van de buitenlandse schuld aan Zweden. Het gerucht gaat, zonder enige ironie, dat als Zweedse diplomaten een ambassade in Noord-Korea zouden hebben, ze nog steeds hopen een mooie cheque te ontvangen van de huidige dictator. Dromen mag, nietwaar. Deze zwendel werd de "grootste autodiefstal ooit" genoemd door een Sovjet-diplomaat. De goedgelovigheid van het 'Zweedse socialisme' maakte Moskou ongetwijfeld aan het grinniken in die tijd.

Bisnummer in de DDR

Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen. Maar dat gaat blijkbaar niet op voor de Zweden, want ze herhaalden de oefening nog eens in 1976. Ze leverden namelijk 1.000 Volvo's 244 DLS aan de DDR. De zogenaamde democratische republiek onder het juk van Moskou. Het idee van de communistische leiders was om een beter auto-imago te tonen in de straten van Oost-Berlijn, met iets anders dan de Trabants en de Wartburgs tegenover de Audi's, BMW's, Mercedessen, Opels en Volkswagens in het Westen. Ook de hoogwaardigheidsbekleders van de communistische staat werden moe van de onaantrekkelijke Sovjet-Tatra's, Wolga's en Zils, met comfort uit een andere tijd en een twijfelachtige kwaliteit. Zelfs Erich Honecker, aan het hoofd van het land, had een duidelijke voorkeur voor Citroëns en Volvo's.

Volvo had al enkele modellen ingevoerd in de DDR, waaronder ook de 144 (tiens). De minister van Propaganda slaagde erin om 1.000 exemplaren van een specifieke 240/260 te 'bestellen', de vandaag de dag erg gewilde 244 DLS. Ook hier ging het om ruilhandel. Maar deze keer lijkt het erop dat de transactie succesvol is afgerond. Daarnaast worden, tegen betaling deze keer, nog andere Volvo's geleverd met een kat- en muisspel met de West-Duitse douane dankzij vervalste chassisnummers. Er waren ook verschillende exemplaren van de limousinevariant Volvo 264 TE (Top Executive) die werden gebouwd door Bertone (Italië) of Nilsson (Zweden), met zelfs een Landaulet voor parades. De DDR kende ook de verlengde versie van de break, de Volvo 245 Transfer, in de jaren '80. Net als de 740 en 760 net voor de val van de Berlijnse muur in 1989. 

We keren terug naar de 244 DLS. Deze speciale versie voor Oost-Duitsland, dat enkel in naam democratisch was, was een mengelmoes van de stijl van de 264 met de 2.1 viercilinder met 107 pk van de 244! De richtprijs was 50.000 Ostmark (meer dan 4 keer de prijs van een Trabant 'Rennpappe'). Ook moest je minimaal 1 jaar in het bezit zijn van een Trabant of Wartburg. Toch vonden alle 1.000 exemplaren op een maand tijd een eigenaar in 1977. Uiteraard moest je in de goede papieren staan bij de staat om van een van deze Zweden te kunnen genieten. Vooral omdat het bezit van een auto in de DDR voor de gemiddelde kameraad synoniem stond voor een lange wachtlijst en véél geduld (soms tot wel 20 jaar).

De witte, blauwe, mosterdgele, rode en donkergroene Volvo's waren dus alleen binnen het bereik van hoogwaardigheidsbekleders, gesubsidieerde kunstenaars, ijverige ambtenaren en hoge legerofficieren. De auto's leefden in Oost-Berlijn, maar vooral 30 km verderop in Wandlitz. Deze kleine stad was een cocon onder hoge bescherming, ver van de dagelijkse grijsheid van het merendeel van de Oost-Duitsers, voorbehouden aan zij - beschouwd als de elite van het regime - die wisten te profiteren van het communisme om privileges te verkrijgen en de eigen zakken te vullen. De Volvo's werden daardoor het doelwit van kritiek, want ze kregen de spottende slagzin "Ich Bin Millionär" (ik ben een miljonair) naar hun nummerplaten die begonnen met 'IBM'! Een ander soort westers model reed ook nog voor de val van de Muur rond in de DDR: Citroëns BX, CX en GS die werden gebruikt door de ministers en de Stasi, de verschrikkelijke politieke politie van het regime. Maar met deze auto's durfde niemand te lachen...

Fotocredits:

• Volvo 144 met Koreaanse familie © Roman Harak – Flickr
• Volvo 144 Noord-Korea – © Jakob’s Magazine
• Parade in 1977 met Volvo 264 TE (N/B) – Duitse Federale Archieven (Das Bunderarchiv)
• Volvo 244 DLS geel – Wikipedia
• Volvo 244 DLS blauw – © Jakob’s Magazine - Bil och Leksakmuseum Joneborg
  
• Volvo 245 Transfer (in Zweden) - Volvocars