Vrije tijd / Zomerspecial 2019 – De Vasco da Gamabrug

De locatie

De Vasco da Gamabrug (Ponte Vasco da Gama) bevindt zich in Lissabon, Portugal. Hij steekt de monding van de Taag over, van Sacavém (in het noordoosten van de stad vlakbij de luchthaven) naar Alcochete en Montijo. Hij was essentieel om de autodruk op de andere oversteek van de Taag te verzachten: de 25 aprilbrug, een soort mini-Golden Gate Bridge uit de jaren ’60 in het zuidwesten met een verdieping voor een spoorweg en eentje voor autoverkeer. De Vasco da Gamabrug ondersteunt enkel het autoverkeer. Het is een verbinding op de weg tussen Spanje en de Algarve en maakt deel uit van de snelweg A12 (E90) die leidt naar Setúbal. Hij verbindt ook de EN10 met de ‘Secunde Circulare’. De oversteek bevindt zich op het brede deel van de riviermonding; Daardoor is het de langste brug van Europa en een van de langste wegbruggen ter wereld.

De oorsprong

Tegen het einde van de jaren ’80 volstond de 25 aprilbrug (de voormalige Salazarbrug ten tijde van de dictatuur) niet meer om het autoverkeer van Lissabon te verwerken tussen de twee oevers van de monding van de Taag. Er was dus een tweede oversteek nodig voor wegverkeer. Om het trechtereffect te voorkomen kon die zich niet vlakbij de al bestaande brug bevinden. Maar behalve het gebied waar de 25 aprilbrug oversteekt, is de monding van de Taag ongeveer 10 kilometer breed in de regio. De uitdagingen voor de ingenieurs en architecten waren dus vrij enorm door de lengte en andere parameters. De nieuwe brug moest dus bestand zijn tegen felle rukwinden tot 250 km/u en tegen zware aardbevingen (tot 8,7 op de schaal van Richter gezien de bevind van 1755). Er moest ook rekening worden gehouden met de aanwezigheid van een natuurreservaat.

Het project werd gelanceerd met een aanbesteding in 1991. De hoofdaannemer Novaponte heeft het contract te pakken gekregen. Het is een groep geleid door Campenon Bernard SGE (Vinci Construction) en Kvaerner Group (ex-Trafalgar House) met zes Portugese bedrijven*. De werken begonnen in april 1994 met als contractuele verplichting om klaar te zijn tegen de lente van 1998, zodat hij klaar was tegen de Wereldtentoonstelling van Lissabon ter viering van de 500 jaar ontdekking van de Oost-Indische route door Vasco da Gama. Uiteindelijk was hij net op tijd af, de opening vond plaats op 29 maart 1998!

De constructie

De Ponte Vasco da Gama, ontworpen door Armando Rito, bestaat uit 5 verschillende delen, buiten de verkeerswisselaars: het noordelijke viaduct, het viaduct van de tentoonstelling, de tuikabelbrug, het centrale viaduct en het zuidelijke viaduct. Elk deel werd zowat onafhankelijk gebouwd van de anderen door verschillende ondernemingen om taal- en organisatieproblemen te voorkomen. Het geheel werd in elkaar gezet met satellietcoördinatie. Inderdaad, er moest rekening gehouden worden met de kromming van de aarde om te voorkomen dat de brug zou verschuiven ten opzichte van de weg op de oever. Bij de ontwerpfase moesten te ingenieurs deze parameter heel precies berekenen om de plaatsing van de pijlers met precisie te kunnen bepalen.

Om te kunnen weerstaan aan de wind en aan aardbevingen hebben de ingenieurs verschillende technieken toegepast. Het noordelijk viaduct is uitgerust met schokdempers om bewegingen in de lengterichting te absorberen. Het dek van de tuikabelbrug is niet rechtstreeks verbonden aan de pylonen om in de lengte- en breedterichting te kunnen bewegen. Hij heeft zeer soepele pijlers om lange periodes van trillingen te kunnen ondergaan. Tenslotte maken hydraulische koppelingen op de pijlers van het centrale viaduct het mogelijk om te bewegen in gebruik. Maar bij een aardbeving blokkeren ze hem.

Gezien de positie van het bouwkundige kunstwerk was het nodig om enkele woningen te onteigenen. Er moest ook rekening worden gehouden met milieuverplichtingen. Zo zijn er speciale maatregelen getroffen om het regenwater en het water van de zoutpannen van Samouco te recupereren. In de lente van 1995 werden de werken gedurende 3 weken onderbroken om de doorgang van trekvogels te vergemakkelijken. Bovendien heeft deze brug de eerste prijs gewonnen voor civiele techniek op de Spaans-Amerikaanse biënnale voor architectuur en civiele techniek in Madrid.

De afmetingen

Het geheel van de brug uit staal en beton heeft een variabele breedte van 29,30 tot 32,30 m. Zijn totale lengte is 17.185 m met een gedragen structuur van 12.345 m. Hij wordt op de volgende manier onderverdeeld met kruispunten: verkeerswisselaar van Sacavém (975 m), noordelijk viaduct (488 m), tentoonstellingsviaduct (672 m), tuikabelbrug (826 m met een hoofdoverspanning van 420 m), centraal viaduct (6511 m), zuidelijk viaduct (3825 m) en verkeerswisselaar van Montijo (3895 m). De pylonen met tuikabels zijn 145 en 148 m hoog. De diepgang onder dit deel is 47 m. Voor de rest is de infrastructuur gebouwd op palen van 2,2 en 1,7 m diameter. Zijn funderingen zitten tot 95 m onder zeeniveau. Voor de bouw van de brug waren er 81 drukvaten, 730.000 m³ beton en 150 geprefabriceerde draagbalken nodig.

De overtocht

De brug is een autostrade van 2x3 rijstroken. Deze verkeersas kan tot 50 miljoen voertuigen per jaar bedienen! Met de auto mag je er 120 km/u rijden. In geval van onweer, mist of zware regen is de snelheid beperkt tot 90 km/u. Zijn oversteek duurt dus tussen de 8 en 10 minuten. De route biedt een gevarieerd decor tussen het deel met tuikabels en de viaducten over de Taag of de zoutmeren. Het tolstation staat op het vasteland, in het zuidelijke deel. Enkel het traject richting Lissabon is betalend, de andere richting is gratis. De prijs van zuid naar noord is €2,85. Het beheer van Lusoponte loopt ten laatste in 2027 af.

* Bento Pedrodo Construções, Edifer Construções, Mota & Companhia, Sociedade de Construções H. Hagen, Somague - Sociedade de Construções et Teixera Duarte Engenharia e Construções.