Ontcijferd / Rijbewijs beperkt in tijd?

Japan heeft miljoenen oudere bestuurders gevraagd om een rijvaardigheidstest af te leggen. Deze beslissing is een antwoord op verkeersveiligheidsproblemen als gevolg van de verouderende bevolking. 28 procent van de Japanners of zo’n 36 miljoen mensen is ouder dan 65 jaar. Van die groep zijn er 4,8 miljoen met een rijbewijs die ouder zijn dan 75 jaar. Maar terwijl het aantal verkeersdoden in Japan in de afgelopen 10 jaar met liefst 32 procent is afgenomen – van 5.796 doden in 2007 naar 3.904 in 2016 – verloopt de curve voor 65-plussers omgekeerd. Op tien jaar tijd is het aantal dodelijke ongevallen waarbij senioren betrokken zijn gestegen van 8,2 procent van het totaal in 2007 naar 13,5 procent in 2016. Daarom nodigt de Japanse regering bejaarde bestuurders dus uit om een rijgeschiktheidstest af te leggen. Als ze falen, kan hun rijbewijs worden ingetrokken.

Fouten en concentratie

Ongevallen met 65-plussers zijn doorgaans te wijten aan drie factoren: stuurfouten, een gebrekkige concentratie en te veel zelfvertrouwen. In een land waar zowat iedereen met een automaat rijdt, gebeurt het wel vaker dat er ongevallen gebeuren waarbij een bejaarde het gas- en het rempedaal met elkaar heeft verward of zich heeft vergist tussen de versnellingen voor- en achteruit. Sommigen verliezen ook hun zelfvertrouwen of concentratie aan het stuur, vaak door minder goede reflexen en een verminderd zicht. Tot slot zijn er nog ouderen die sterk berusten in hun ervaring en die hun voeten vegen aan nieuwe rijhulpsystemen of verkeersregels, waardoor ze fouten maken door dingen die ze gewoonweg niet weten.

Paradox

Nochtans investeren autobouwers zwaar in technologie om hun auto’s uit te rusten met een leger aan sensoren en rijhulpsystemen allerhande. Maar ondanks die vangnetten en allerlei semizelfstandige rijsystemen kennen veel bejaarden ze niet of gebruiken ze die verkeerd. Bovendien rijden ze vaak in een auto die ouder is dan het gemiddelde wagenpark en die dus niet de jongste technologie geniet. Volledig zelfstandige auto’s zouden een oplossing kunnen bieden voor oudere personen die niet langer zelf kunnen rijden. Maar omdat zoiets niet voor morgen is, is het belangrijk om na te denken over de specifieke eigenschappen van deze categorie van bestuurders, zonder hen daarom te gaan ‘bestraffen’.

Frustraties

Bejaarden wiens rijbewijs wordt ingetrokken kunnen dat vaak maar moeilijk verkroppen. Buiten de Japanse megasteden is een auto namelijk al gauw onmisbaar om je te verplaatsen. Ondanks de legendarische efficiëntie van Japan wordt het platteland niet altijd even goed gedekt door het openbare vervoer. En hoewel de overheid belooft om bij het indienen van een rijbewijs korting te geven op bussen, taxi’s en (hoe cynisch!) begrafeniskosten, toch lijkt de maatregel in de ogen van sommigen te voortvarend. Velen zien liever een nieuwe organisatie van de stadsindeling, met meer diensten en openbaar vervoer in de nabijheid. Kortom, ook in Japan wordt gevraagd naar een algemene mobiliteitspolitiek.

Elders en bij ons

In Spanje moeten mensen jonger dan 65 om de 10 jaar hun rijbewijs vernieuwen, waarbij ze telkens een rijgeschiktheidsbewijs moeten kunnen voorleggen. Voor 65-plussers moet dat om de 5 jaar. Het Groothertogdom Luxemburg beperkt de geldigheid van het rijbewijs tot 60 jaar. Daarna moet de bestuurder regelmatig een rijgeschiktheidstest afleggen (op 60 70, 75 en 80 jaar en vervolgens om de 2 jaar) om het recht te behouden om een auto te mogen besturen. Bij ons is de vernieuwing van het (nieuwe) Europese rijbewijs gewoon een administratief feit, met voor de meeste bestuurders een nieuwe pasfoto. Enkel in geval van zeer uitgesproken rijvaardigheidsproblemen kan je een rijgeschiktheidsonderzoek laten uitvoeren bij het CARA. Dat kan op vrijwillige basis na een medisch advies of verplicht na een ongeval of een gerechtelijke beslissing.

De maatschappij herwerken?

Steeds meer landen voelen wel wat voor rijbeperkingen of een verplichting tot een rijvaardigheidstest om veiligheidsredenen. Daarbij hangt dan steeds een definitieve intrekking van het rijbewijs als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Wanneer het kostbare roze briefje of kaartje wordt ingehouden of er beperkingen worden opgelegd, staan de betrokken personen voor een ‘vrijheidsprobleem’. Zij hebben vaak hobby’s of andere verplaatsingsbehoeften om familie, vrienden of een arts te bezoeken. Deze mensen voelen zich uitgesloten door deze mobiliteitspolitiek, die niet altijd rekening houdt met de noden van oudere personen of mensen met een beperking die op het platteland of in de stadsrand wonen, of zelfs in de stad. De politiek moet zich daar grondig van bewust worden, want je kan deze mensen voor hun dagelijkse trajecten niet allemaal op de fiets dwingen, zelfs al heeft die een elektrische hulpmotor.