Ontcijferd / Zwarte dozen voor auto's: vooral bedoeld om bestuurders te volgen

Toen de kranten van de groep Sudpresse deze week meldden dat het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) en de verzekeringsmaatschappijen sterke voorstanders zijn van de integratie van zwarte dozen in voertuigen, veroorzaakte dit heel wat ophef. Op die manier wordt het perfect mogelijk om het rijgedrag van de gebruiker te controleren, evenals de snelheid, de laterale acceleratie en op die manier dus ook de rijstijl. Maar dat niet alleen. Het spreekt immers voor zich dat de consument ook geografisch getraceerd zou worden, aangezien de zwarte dozen met een gps-ontvanger uitgerust zouden worden. Met andere woorden, het BIVV en de verzekeringsmaatschappijen zouden zich al snel “Google” wanen.

Niet nieuw

Dit debat is echter niet nieuw: al in 2008 kwam het onderwerp ter sprake. Toen was het verzekeraar Corona Direct die een dergelijk systeem voorstelde om “de identificatie te vergemakkelijken bij een ongeval en bij de aankomst van de hulpdiensten”. Volgens Corona Direct zou het zo gemakkelijker zijn om een verzekeringspremie te berekenen in functie van het rijprofiel. Kortom, de gebruiker zou dan niets meer kunnen verbergen voor zijn verzekeraar. Een snelle bestuurder die vooral 's nachts rijdt zou dan meer betalen voor zijn premie dan iemand die minder en vooral overdag rijdt. Corona Direct is echter nooit tot actie overgegaan, omdat het de nodige voorzichtheid aan de dag wilde leggen tegenover het privéleven en de persoonlijke gegevens van zijn klanten. Want uiteraard willen heel wat bestuurders liever niet dat bepaalde gegevens bekend geraken.

Uit het buitenland

Het principe van de zwarte doos bestaat nochtans al een tijdje. Het staat vandaag technisch op punt en wordt zelfs al gebruikt in bepaalde landen, zoals de Verenigde Staten, waar 96% van de voertuigen zou uitgerust zijn met een zwarte doos. Ook Groot-Brittannië en Italië zouden op dit vlak al heel ver staan. Allemaal goed en wel, maar wat is de motivatie in België? “Vroeger liep het mis op het niveau van de techniek. Maar vandaag is het perfect mogelijk om dit systeem te laten functioneren. De enige hindernis is dat de verzekeringsmaatschappijen tot een overeenkomst moeten komen met de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer”, zo luidt de uitleg van Benoît Godart, woordvoerder van de BIVV. En hij verzekert: “Binnenkort gaat dat lukken.”

Nu al voor de professionele bestuurders

De zwarte doos, of althans systemen voor opvolging, geolocalisatie en analyse van het rijgedrag, worden nu al door sommige bedrijven gebruikt voor hun vloten met nutsvoertuigen en bedrijfswagens. De gebruiker beschikt over een “privé”-modus om “onzichtbaar” te blijven tijdens zijn pauzes en buiten de werkuren. Tijdens zijn professionele opdrachten moet hij echter online blijven. Dankzij deze doos kan de logistiek van zijn werkgever hem lokaliseren en hem helpen bij het beheer van zijn rondes. De werkgever kan de gegevens van het systeem ook gebruiken om statistieken te trekken rond het verbruik, maar ook rond bruuske remmanoeuvers, gemiddelde snelheden, enzovoort. Uiteraard moet elke werknemer op de hoogte zijn van de aanwezigheid van het systeem en hij moet ook een akkoord ondertekenen voor een gebruik dat in overeenstemming is met de wet voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer...

Persoonlijke levenssfeer?

Het dossier van de zwarte dozen voor particulieren ligt nog niet op de tafel van de Commissie, maar nu al komt er van alle kanten kritiek en daarbij wordt terecht het indringende karakter van een dergelijk systeem naar voren geschoven. En het BIVV mag dan wel geruststellend beweren dat het “vanzelfsprekend is dat de verzekeringen de verzamelde informatie voor niets anders mogen gebruiken dan voor het beoogde doel”, wij kunnen daar toch maar moeilijk geloof aan hechten, zeker wanneer we kijken naar de handel die er met onze gegevens gedreven wordt door de grote digitale reuzen (Google, Amazon, enz). Deze stap kan immers beangstigend klein lijken. Hoe kunnen we er zeker van zijn dat de verzamelde gegevens niet terechtkomen op de servers van commerciële ondernemingen, of zelfs gewoon van de politie, zodat die een typeprofiel van een bestuurder kunnen opstellen?

Opgejaagd

Wat vast staat is dat bestuurders met dit systeem regelmatig opgevolgd zullen worden. En dat ze er ook het slachtoffer van zullen worden. Het spreekt toch voor zich dat de verzekeraar niet zal aarzelen om bij de minste afwijking, zelfs als die per ongeluk gebeurt, zijn tarieven te verhogen en als reden daarvoor het flagrante gebrek aan burgerzin van de consument in te roepen. Langs de kant van de verzekeringen blijft men benadrukken dat de bedoeling goed is en dat het hier gaat om een middel om goede bestuurders te belonen, die toch in de meerderheid zijn. Maar ook dit klinkt echt niet overtuigend. We kunnen ons maar al te gemakkelijk voorstellen dat de gegevens die geregistreerd worden door de zwarte doos vooral een manier zullen worden om bijvoorbeeld bestuurders te bestraffen en zelfs te discrimineren omdat ze wonen in zones die door de verzekeraar beschouwd worden als risicovol.

Oude gevaren

Wauthier Robyns, woordvoerder van de koepel van verzekeraars Assuralia, haalde als voorbeeld aan dat een jongere die voorzichtig rijdt in de toekomst dus een lagere verzekeringspremie zal betalen dan een oudere bestuurder die de weg verwart met een racecircuit. Dit is een heel verrassende uitlating, maar misschien is ze wel gebaseerd op een van de recentste statistieken van het BIVV waaruit blijkt dat één dodelijk ongeval op vijf veroorzaakt zou worden door een bejaarde van meer dan 65.

Wettelijk kader noodzakelijk

Uit al deze nevelige toestanden blijkt overduidelijk dat de regering snel met een wet zal moeten komen waarbij rekening gehouden wordt met ieders vrijheid. En waarom geen tussensysteem, met mensen die een zwarte doos aanvaarden en anderen die er geen willen? Een dergelijk systeem bestaat immers al, want vandaag kunnen mensen ervoor kiezen om al dan niet een dashcam te installeren.