Ontcijferd / Waarom stijgt de dieselprijs zo sterk?

Iedereen heeft het kunnen merken: de prijs van een liter diesel aan de pomp is in België tegenwoordig bijzonder hoog en overstijgt op sommige plaatsen zelfs die van benzine 95 (E10). Op zich is dat niet zo’n verrassing, zeker omdat dit al lang in de wet is ingeschreven. Dit idee komt van de regering-Michel, die in 2015 al voorstelde om de belastingen te verschuiven en zo de last op arbeid – de fameuze Tax Shift – te verminderen.

Cliquet-systeem

Die maatregel komt bovenop een paar andere, zoals de cliquets die zijn ingevoerd in de programmawet van 5 augustus 2003 en die al verschillende keren zijn toegepast. Zo werd een positieve cliquet toegepast op enkel diesel in 2010 en 2011. Destijds was de maximumprijs voor een liter diesel gestegen met 0,097 euro/liter als gevolg van de toepassing van deze verhoging van de accijnsrechten. Eind 2011 is echter twee keer een negatieve cliquet (of omgekeerde cliquet) toegepast toen de olieprijzen op de internationale markten fors waren gestegen.

2018

Tijdens de Tax Shift werd afgesproken dat 2018 het “zwarte” jaar zou worden voor automobilisten, want op dit moment zouden hogere accijnzen op diesel – en lagere op die van benzine – moeten leiden tot een gelijkschakeling van de prijzen aan de pomp. Vandaag is dat punt al bijna bereikt en op sommige plaatsen is diesel zelfs al duurder dan benzine. Maar wat sommigen ook mogen beweren, dit is geen gevolg van Dieselgate of de Volkswagen-affaire met sjoemeldiesels, al is het mogelijk dat dit evenement de zaken een klein beetje heeft versneld.

De kas vullen

Net zoals in andere Europese landen is het echter duidelijk dat de overheid met het milieuargument schermt om haar keuze voor hogere belastingen op diesel te rechtvaardigen. Iedereen weet dat diesel vuil is en erg slecht voor de gezondheid. Wat de regering echter lijkt te vergeten in haar discours, is dat dieselmotoren zich de jongste jaren sterk hebben opgeschoond met filters allerhande (partikels of NOx) en dat daarbij hun gebruiks- en verkoopkosten zijn gestegen.

Ecologisch nepargument

Vaak wordt vergeten dat een dieselmotor vandaag – op voorwaarde dat alle uitlaatgasreinigende systemen correct werken – niet meer uitstoot dan een benzinemotor, of dat benzines in elk geval niet gevoelig minder vervuilen. Ze vervuilen vooral op een andere manier, zoals we verduidelijkten in ons dossier dat de uitstoot van elk motortype analyseerde. Natuurlijk evolueren de zaken, zoals met de geleidelijke verplichte invoering van partikelfilters voor benzinemotoren. Dat doet echter niets af aan het feit dat het ecologische argument misleidend is. Dat wordt trouwens aangetoond door een eenvoudige berekening: zelfs na de lichte daling van de accijnzen op benzine rijft de overheid nog steeds meer binnen, want een benzinemotor verstookt nog steeds meer dan een diesel. In 2015 gaf de regering trouwens al aan “in vergelijking met 2015 moet een volle tank van 50 liter diesel 2 euro meer kosten in 2016 en tot 7 euro meer in 2018”. Omgekeerd is de prijs van een volle tank benzine (50 liter) sinds 2016 gedaald met 1,3 euro per jaar (of 4 euro minder in 2018).

Kortom, de staat heeft haar schaapjes dus mooi op het droge, temeer omdat de omschakeling van de markt vandaag op meer benzine de staatskas nog beter zal spijzen. Waar de regering ongetwijfeld minder rekening mee had gehouden, is dat de hogere algemene CO2-uitstoot van het wagenpark kan leiden tot forse boetes als daardoor de internationaal afgesproken normen niet worden gehaald. We zijn er niet helemaal zeker van dan onze leiders met die parameter rekening hebben gehouden…

Invloed van geopolitieke factoren

De erg hoge prijzen van een liter diesel vandaag mogen echter niet alleen in de schoenen van de hogere accijnzen worden geschoven. De brandstofprijzen schommelen namelijk in functie van de olieprijs, de euro-dollar-wisselkoers, het niveau van de wereldwijde olievoorraad, de evolutie van belastingen en de vraag. Ook de geopolitieke context weegt zwaar door. De voorbije dagen is de prijs van een vat Noordzeeolie (die “onze” olieprijzen bepaalt) boven de 75 dollar gegaan, het hoogste peil sinds 2014. Die stijging is het gevolg van allerlei factoren, zoals de productiebeperkingen door de OPEC en Rusland, de economische herleving die de vraagt doet toenemen of de spanningen tussen Iran, Syrië en Israël, die de stabiliteit van de koers niet bepaald zullen helpen. De situatie kan trouwens nog verslechteren, want er zijn vandaag nog “verzachtende” omstandigheden, zoals het feit dat oliewinning uit schaliegas aan de voorraad wordt toegevoegd. Kortom, de hogere dieselprijzen zijn onafwendbaar en zeker niet enkel te wijten aan de fiscaliteit, want ook de grondstof wordt steeds duurder. Maar de prijsharmonisering is onontkoombaar en hangt ook onze Franse buren boven het hoofd, waar men gelijke literprijzen verwacht tegen 2021. Het prijsverschil met Nederland blijft daarentegen groot, net zoals met Luxemburg, waar een volle tank vandaag tot 25 euro minder kost…