Ontcijferd / KILOMETERHEFFING : In Vlaanderen vanaf 2024?

Tekst Yeelen Möller

Momenteel geldt er al een kilometerheffing voor vrachtwagens op de belangrijkste wegen in ons land. Met succes, want jaarlijks worden daarmee honderden miljoenen euro’s binnengehaald. Reden genoeg volgens de overheden om de kilometerheffing ook voor personenwagens in te voeren, met naast de potentiële opbrengst ook het verminderen van de files als streefdoel.

Al wil het kabinet van Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) nog een stapje verder gaan: elke Vlaamse weg moet meetellen voor de kilometerheffing. Overigens is Ben Weyts niet de enige voorstander van zo’n heffing. Ook verenigingen als Renta (de koepel van leasing- en verhuurbedrijven) en automobielfederatie Febiac zijn zo’n heffing genegen. Ze wordt gezien als een van de weinige hefbomen die de files effectief zouden kunnen terugdringen.

Sluipverkeer

De kilometerheffing enkel op de hoofd- en snelwegen invoeren zou namelijk voor meer sluipverkeer zorgen door dorps- en stadskernen en op lokale wegen, met als resultaat een verplaatsing van de files. Ook daar moet er dus een – intelligente – kilometerheffing komen volgens de Vlaamse regering. De hoogte van de heffing zou variëren, met de hoogste bedragen voor de vaakst gebruikte wegen. Wat de burgemeesters van omliggende gemeenten niet zal geruststellen: zij klagen nu al over toenemende verkeersdruk door de alternatieven die de verkeersapp Waze aanraadt.

Dit is echter nog niet voor morgen: de algemene kilometerheffing zou pas vanaf 2024 of 2025 worden ingevoerd. De huidige regering stelt enkel het dossier op en het is aan een volgende legislatuur om erover te beslissen. Hierdoor blijft er nog tijd over, al schuilt er ook een risico in: een nieuwe Vlaamse regering in een nieuwe samenstelling zou dit project wel eens meteen op de helling kunnen zetten. Het is dus niet duidelijk of Ben Weyts er ooit in zal slagen om buitenlanders mee te doen betalen voor het gebruik van onze wegen. In het verleden hebben Nederland en Duitsland steeds meteen bezwaar aangetekend bij plannen voor een kilometerheffing bij ons.

Extra maatregelen

De intelligente kilometerheffing moet zoals gezegd de files helpen verminderen, maar om dat te bereiken moet er vooral een mentaliteitswijziging komen. Onnodige autoritten zouden vermeden worden als de automobilist per kilometer betaalt, maar dan moet er ook de nodige infrastructuur aangebracht worden om dat mogelijk te maken. Denk aan een meer uitgebreid netwerk voor het openbaar vervoer, betere fietspaden en meer mogelijkheden voor thuiswerk. Om de elektrische mobiliteit te stimuleren zou het ook mogelijk zijn om lagere tarieven te hanteren voor elektrische wagens.

Wie betaalt?

Uiteindelijk de grootste vraag in dit debat: wie betaalt het gelag? Bij het kabinet van Ben Weyts schuift men naar voren dat de operatie budgetneutraal zou zijn. Maar verschillende stemmen kaarten aan dat in de praktijk vooral de actieve, werkende bevolking voor deze heffing zou opdraaien. Welke stelling zullen de werkgevers nemen die hun werknemers nu belonen met salariswagens? Zullen zij ook deze bijkomende factuur willen dragen? Of zullen ze bereid zijn de bedrijfswagens te schrappen en het verschil in loon bijpassen?

Het is een omvangrijk vraagstuk, ook al is het Vlaams netwerk van ondernemingen VOKA sinds lange tijd voorstander van de kilometerheffing. De Belg betaalt overigens eigenlijk nu al een soort kilometerheffing, in de vorm van de – erg hoge – accijnzen op brandstof. Ook daar zal bekeken moeten worden wat er moet veranderen.

Samenwerking nodig

De Vlaamse regering is duidelijk de voortrekker van de kilometerheffing voor personenwagens in België, maar het is belangrijk dat Brussel en Wallonië liefst gelijktijdig mee instappen. De kilometerheffing moet namelijk (deels) de BIV en/of de verkeersbelasting vervangen. Als dat enkel in Vlaanderen wordt ingevoerd, zou een Vlaming die in Wallonië rijdt, niets betalen.

Omgekeerd zou een Waal op de Vlaamse wegen dubbel moeten betalen. Een oneerlijke situatie, waar dus zo snel mogelijk een oplossing voor moet gezocht worden. Frank Van Gool van Renta zei daarover in een gesprek met De Tijd dat een gelijktijdige introductie in de drie gewesten een noodzaak is, zoniet ontstaat een onhoudbare situatie.

Ook Wallonië experimenteert met fiscaliteit

Brussel wil dieselwagens verbieden vanaf 2030. En Wallonië wil vanaf 2026 alle auto’s van voor de Euro 5-norm van zijn wegen weren. Meer dan ooit werken de drie gewesten in ons land naast elkaar aan mobiliteits- en milieukwesties. Brussel heeft al verschillende pistes afgewogen en afgeschoten, terwijl het Waalse parlement een commissie ‘budget, energie en klimaat’ heeft opgericht om een nieuwe autofiscaliteit te bedenken. Die moet volgens Waals minister van Begroting en Energie Jean-Luc Crucke (MR) “een maatschappelijk project” worden. Net als voor de Vlaamse kilometerheffing benadrukken de betrokkenen dat een beslissing niet meer voor deze legislatuur is. Maar meer dan ooit borrelen er ideeën op die zowel oplossingen moeten bieden voor de files als voor de uitstoot van broeikasgassen en vervuilende stoffen.