Editoriaal / Het vijanddenken

Sinds enige tijd lijkt het vijanddenken zich weer geïnstalleerd te hebben in onze hoofden, ook bekend als het wij-zij-denken. In onze samenleving wordt die wij-zij-confrontatie de laatste tijd vooral gehanteerd als het gaat over ‘tegenstellingen’ tussen autochtonen en allochtonen, Vlamingen en migranten, hetero’s en homo’s, enzovoort. De doorsnee redenering is dan dat ‘wij’ bedreigd worden (in onze levensstijl, in onze manier van zijn, in onze veiligheid, kortom in ons welbevinden) door ‘zij’, een min of meer ondefinieerbare groep waarin moslims, gekleurde mensen, holebi’s, migranten en transmigranten, naïeve ‘Gutmenschen’ of ‘linkse activisten’ allemaal op één hoop worden gegooid als ‘de vijand’ waarmee het moeilijk, zo niet onmogelijk is goed garen te spinnen. “Ja maar, en de Mohammed dan?” “De Mo, die is anders, die kennen we, da’s ne goeie gast, maar die anderen…” Kent u ze, deze discussies, waarin steeds dezelfde (kromme) redeneringen terugkomen?

Het gevaarlijke is dat we die, in een steeds erger polariserende samenleving, overal zien terugkomen, ook waar we ze op de eerste plaats niet verwachten. Onlangs nog waren we allen getuige van een sterk staaltje beleidsvoering waarbij de fietsers onder ons plots hun voorrang verloren in bepaalde situaties en die de dag erna terugkregen dankzij een oekaze van ons aller minister Weyts. Het laatste woord is hier nog niet over gezegd, aangezien verschillende verkeersregels elkaar zouden tegenspreken, maar daar willen we het hier nu niet over hebben. Wat ons opviel was de reactie van een aantal fietsers (individueel en via verenigingen) op de oorspronkelijke beslissing van het Agentschap Wegen en Verkeer. Als door een wesp gestoken reageerden zij haast unisono tegen die vermaledijde automobilisten die het nu weer overal voor het zeggen kregen. Herkent u het vijanddenken?

Uit hoofde van mijn beroep ben ik in de eerste plaats een automobilist, maar ik ben heel regelmatig ook voetganger, geregeld ook fietser en soms ook gebruiker van het openbaar vervoer. Als automobilist schrik ik soms van de roekeloosheid van sommige fietsers, maar ook en vooral erger ik me aan de agressiviteit van andere automobilisten, in de auto en op de fiets of te voet, als fietser word ik geregeld weggedrumd door groepen wielertoeristen of elektrische snelfietsers, als voetganger word ik niet alleen bijna van de sokken gereden door de onvoorzichtige automobilist, maar ook door de gehaaste fietser, enzovoort.

Zijn al deze mensen dan mijn vijanden? Ik hoop het niet, ik zou wel heel veel energie moeten steken in het hen voortdurend bekampen. Mogen ‘zij’ dan niet terechtgewezen worden als ze in de fout gaan? Natuurlijk wel, maar hou er rekening mee dat u en ik in een complexe samenleving geregeld van ‘kamp’ veranderen, dat we nu eens ‘wij’ zijn, maar ook geregeld ‘zij’. Als we in die voortdurende polarisatie blijven meegaan, kan het niet anders of we krijgen ook de Trumps die we verdienen. Tijd voor een serieuze reset?