Nostalgie / Wist je nog? Dat Volkswagen is gesticht door een Britse majoor

Het idee komt van Adolf Hitler. In de jaren 30 ziet de Duitse dictator dat in zijn land, waar toch de verbrandingsmotor uitgevonden is, slechts 1 op 50 burgers een auto hebben, tegenover 1 op 5 in het Amerika van Ford.

De Führer wil een betaalbare volksauto op de markt brengen, een ‘Volkswagen’ in het Duits, waarmee hij vooral ook zijn eigen populariteit kan voeden. Bovendien geeft het legitimiteit aan de bouw van het snelwegennet, dat in werkelijkheid natuurlijk wordt aangelegd voor militaire konvooien.

Militair tuig

Het naziregime doet beroep op Ferdinand Porsche, die als consulent een prototype bouwt van wat een decennium later de Typ 1 zou worden, beter bekend als Kever. En hij organiseert de bouw van een fabriek op een stuk niemandsland aan het Mittelland-kanaal, tussen Hannover en Berlijn.

In 1939 is de fabriek, de grootste ter wereld en voorzien van een eigen steenkolencentrale, klaar om de KdF-wagen (‘Kraft durch Freude’, kracht door vreugde) te bouwen. Net dan valt het Derde Rijk Polen binnen en beslist het meteen om de faciliteiten te gebruiken voor de productie van militair tuig, na verloop van tijd veelal door krijgsgevangenen. Meer dan 300.000 burgers hebben al een voorschot betaald voor de auto en zullen dat geld nooit terug zien.

Brits toezicht

In 1945 komt de zwaar gebombardeerde en door de Amerikanen bevrijde fabriek in KdF-Stadt, het latere Wolfsburg, onder Brits bevel. Majoor Ivan Hirst, amper 29 en voordien aan het hoofd van een militaire garage in Brussel, neemt de touwtjes in handen en stelt gauw vast dat er potentieel in het puin zit. In de eerste plaats in het belang van de regio, maar ook van het grotere plaatje.

Na de Eerste Wereldoorlog hebben de geallieerden immers geleerd dat het verslagen Duitsland aan zijn lot overlaten een voedingsbodem creëert voor nieuwe destructieve krachten. En dat dus heel Europa er belang bij heeft om er ditmaal zo gauw mogelijk weer een beschaafd en welvarend industrieland van te maken, en dan komt een succesvol exportproduct goed van pas. Eveneens handig: VW kan auto’s bouwen voor de Britse bezettingstroepen.

In Duitse handen

Hirst sticht het bedrijf Volkswagen en gaat aan de slag om eindelijk personenwagens te maken op basis van Porsches plannen. Tegelijk is hij van mening dat de fabriek het Duitse volk toebehoort en al in 1949 geeft hij de scepter van het bedrijf, dat algauw 2.500 auto’s per maand produceert, door aan de West-Duitse staat, met aan de leiding Heinrich Nordhoff (afkomstig van Opel). Die zou tot 1967 de zaak leiden.

VW gaat mee in de opwaartse spiraal van het Witschaftswunder, de haast wonderbaarlijke economische heropleving van West-Duitsland in de decennia na de wereldbrand. Vandaag veroveren de Duitsers alsnog de wereld, zij het dan economisch. De VW-groep, inclusief Audi, Porsche en nog een handvol merken, is voor bijna 90% geprivatiseerd en een van de grootste autofabrikanten van de wereld.

Late erkenning

Wanneer de Britten zich halfweg de jaren 50 terugtrekken uit West-Duitsland, meldt Hirst zich werkloos opnieuw aan in Wolfsburg, maar Nordhoff wimpelt hem af. Het zou pas na diens overlijden eind jaren 60 zijn dat de Duitsers erkennen wat hij voor hen betekend heeft. Inmiddels is vlakbij het hoofdkwartier een straat naar hem genoemd, de Major-Hirst-Strasse. Hirst overlijdt in 2000.