Ecologie / Luchtkwaliteit – Europees Rekenhof hekelt uitstootnormen

Het Europese Rekenhof ECA – voor “European Court of Auditors” – heeft een rapport gepubliceerd over de luchtvervuiling in de Europese Unie. In het dossier formuleert het Hof haar waarnemingen in 6 Europese steden, waaronder Brussel, dat met de vinger wordt gewezen om zijn bijzonder slechte resultaten. En dat is niet alles: het Rekenhof formuleert ook een aantal aanbevelingen en stelt vast dat de huidige inspanningen onvoldoende zijn.

Voorbijgestreefde uitstootnormen

Het Hof maakt een zeer kritische balans op van de huidige normen – Richtlijn 2008/50/CE – en stelt vast dat die vandaag volledig voorbijgestreefd zijn. Daarmee wordt dit een soort Dieselgate, aangezien die affaire heeft geleid tot het invoeren van nieuwe meetnormen (WLTP in plaats van NEDC) voor de autosector. Het Hof zegt dat “de normen zoals die zijn bepaald in de richtlijn zijn veel te laks gezien de bewezen effecten van de luchtvervuiling op de volksgezondheid”. De richtlijn die we vandaag hanteren, is gebaseerd op normen die 15 of 20 jaar geleden actueel waren, maar die laten veel te veel overschrijdingen van de normen vast of nemen die overschrijdingen gewoon niet op in hun berekeningen. Kortom, de officiële uitstootcijfers zijn veel te rooskleurig en liggen vooral veel te ver verwijderd van de realiteit, zoals dat ook jaren het geval is geweest voor de automobiel.

Schuld van de lidstaten

Een tweede vaststelling van het Rekenhof: “De meeste lidstaten leven de Richtlijnen rond de luchtkwaliteit niet efficiënt genoeg na”, terwijl de controle- en meetsystemen vaak niet krachtig genoeg zijn. Dat betekent ook dat niet de juiste sancties kunnen worden opgelegd. Of minder omfloerst gezegd: steden kunnen hun vervuilingsmeters vandaag op gunstige plekken zetten zodat ze niet echt de kwaliteit meten van de lucht die we er allemaal inademen. Het Hof vindt dat de meetstations moeten worden geplaatst aan grote industriële sites en langs belangrijke verkeersassen. Ook hier mogen we dus spreken van fraude of toch op zijn minst van een forse optimalisering van de cijfers.

In actie

Tot slot wijst het Rekenhof er nog op dat er heel wat obstakels zijn om een efficiënt en dwingend systeem in te kunnen voeren. Zo zijn de waarden die vandaag worden gemeten liefst 4 of 5 jaar lang geldig, en tijdens die periode moeten lidstaten helemaal niets doen, tenzij dan proberen om zich naar de normen te schikken tegen het einde van wachttijd. Dat betekent dat veel tijd wordt verspild, terwijl er bovendien een compleet gebrek is aan overleg binnen de Unie over onderwerpen zoals klimaat, energie, transport, energie en landbouw. Om de zaken in het juiste daglicht te kunnen bekijken, zou dus een meer overkoepelende aanpak nodig zijn die naar één doelstelling toewerkt.

Macht versterken

Tot slot is het Rekenhof zo boud om een aantal aanbevelingen te formuleren. Het vraagt de Europese Commissie bijvoorbeeld om actiever te worden en meer te controleren. Het Hof pleit ook voor een ambitieuze herziening van de richtlijnen rond luchtkwaliteit in overeenstemming met de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie. En “de EU zou luchtkwaliteit moeten opnemen in de prioriteiten van de Europese politiek”.

Parallel met Dieselgate

Terwijl overheden hun grove geschut hebben gericht op de autosector tijdens Dieselgate – en laat ons eerlijk zijn: dat is ook terecht, want een en ander heeft al geleid tot verbeteringen voor de volksgezondheid – stellen we nu vast dat alle sectoren in hetzelfde bedje ziek blijken te zijn, met inbegrip van de overheden zelf, die eveneens hun resultaten hebben vervalst. Ze hebben allemaal boter op het hoofd omdat ze hun verantwoordelijkheid niet hebben genomen en veel te veel treuzelen om echt actie te ondernemen. Daarom moeten de normen meer coherent worden en moeten daar ook andere richtlijnen in worden opgenomen, zoals de 2016/2284 over de nationale uitstoot van bepaalde vervuilende stoffen. Dat lijkt vandaag zeer belangrijk. De bal ligt nu in het kamp van de lidstaten en van de Commissie. Het is de hoogste tijd dat elke sector zijn verantwoordelijkheid neemt, met de politiek op kop.