Ecologie / Ecologische omschakeling verplaatst de vervuiling?

Guillaume Pitron, een Frans journalist en documentairemaker met meerdere eretitels, heeft een boek gepubliceerd over de vervuiling als gevolg van het ontginnen van edelmetalen voor de energetische en digitale omslag. De auteur van “La guerre des métaux rares – La face cachée de la transition énergétique et numérique”  (“De oorlog om de edelmetalen - de verborgen kant van de energetische en digitale omslag”, éditions LLL) beweert bijvoorbeeld dat “een elektrische auto bijna even veel CO2-uitstoot veroorzaakt als een dieselmotor”. Volgens hem verplaatst een elektrische auto de vervuiling alleen maar. Omdat ze geen uitlaat hebben, blijven onze steden van vervuiling gespaard, maar andere streken hebben wel te lijden onder het ontginnen van edelmetalen.

Niet alleen in auto’s

Hij wijst erop dat deze mineralen overvloedig worden gebruikt voor elektrische auto’s, maar ook voor de batterijen van laptops en smartphones en zelfs voor hogesnelheidstreinen. Hij wijst er ook op dat “zelfs technologie die nog berust op verbrandingsmotoren afhangt van deze metalen, die het mogelijk maken om meer performante en lichtere voertuigen en vliegtuigen te bouwen die minder fossiele brandstoffen verbruiken”. Deze mineralen hebben ook militaire toepassingen, vooral dan voor bewapening. Dat hebben ze allemaal te danken aan hun bijna magische eigenschappen. Parallel ontstaat een markt rond de race naar deze grondstoffen, maar ook spanning tussen landen.

China aan de macht

Pitron wijst vooral op de quasi-alleenheerschappij van China in deze markt. De Volksrepubliek heeft eind jaren 1990 een paar slimme geopolitieke – en strategische – beslissingen genomen en heeft daarom vandaag de controle over 95 procent van de wereldwijde productie van edelmetalen. Dat levert het land enorm veel geld op. Er zijn natuurlijk nog ertsen elders in de wereld, maar niet alle landen hebben de middelen om te investeren om snel de nodige infrastructuur te creëren (wegen, elektriciteit) en ontberen ook de knowhow. Andere landen, zoals die in Europa, willen hun mijnen niet (her)openen. Deze gapende en vervuilende gaten in het landschap herinneren iedereen eraan welke ecologische inspanning nodig is voor de bevoorrading van elektrische apparaten en hun batterijen. Natuurlijk is recyclage mogelijk, maar dat blijft nog (te) duur en vergt ook weer energie.

Andere vervuiling

Zoals Pitron aangeeft in de eerste bladzijden van zijn boek vormen deze edelmetalen “de sleutel tot het ‘groene kapitalisme’: we vervangen bronnen die miljarden tonnen CO2 uitstoten door andere die niets verbranden – en dus geen gram CO2 veroorzaken”. Maar deze mineralen vereisen dat er tonnen aarde worden verplaatst om slechts een paar kilo ervan te kunnen winnen. “Onze zoektocht naar een meer ecologisch groeimodel heeft eerder geleid tot een intensievere uitbuiting van de aardkorst om er zeldzame metalen aan te onttrekken, met nog grotere ecologische gevolgen dan die voor het winnen van aardolie”.

De lokroep van het groene discours

De journalist strijdt ook tegen de uitdrukking “nuluitstoot”. In een interview met de Franse krant Libération noemt hij dat zelfs een “waanzinnige marketingterm” die de illusie van groene hernieuwbare energie creëert. “Hernieuwbare energie is al goed voor 19 procent van het energieverbruik in de wereld, en Europa wil het aandeel daarvan tegen 2030 zelfs optrekken tot 27 procent”. Hij maakt zich ook zorgen om de te verwachten exploitatie van oceanen en zelfs van asteroïden en nabije hemellichamen in de zoektocht naar deze edelmetalen. Zijn werk laat in elk geval een ander licht schijnen op onze hypergeconnecteerde wereld en doet nadenken over de werking van onze maatschappijen tot ver buiten de ecologische vraagstukken rond onze mobiliteit. Met als onrustwekkende ondertoon de mogelijkheid tot conflicten…